Β΄Γυμνασίου
Ζακ Πρεβέρ
Ο Γάλλος ποιητής και σεναριογράφος Ζακ Πρεβέρ (Jacques Prévert) γεννήθηκε στο Νεϊγύ-συρ-Σεν το 1900 και πέθανε στην Ομονβίλ-λα-Πτιτ το 1977. Στο ξεκίνημά του ο Ζακ Πρεβέρ συνδέθηκε στενά με τον υπερρεαλισμό, αλλά σύντομα αποκλείσθηκε από το κίνημα και τον πυρήνα των υπερρεαλιστών ακολουθώντας τη δική του μοναχική πορεία. Παρ’ όλα αυτά, διατήρησε πολλά στοιχεία τεχνοτροπίας και θεματολογίας από τον υπερρεαλισμό, τα οποία, σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ποιητικής του ιδιοσυγκρασίας, προσέδωσαν στην ποίησή του τη μοναδική χάρη και φρεσκάδα.
Υπερρεαλιστικά στοιχεία του ποιήματος "Βγαίνοντας από το σχολείο" του Ζακ Πρεβέρ:
1. Στο ποίημα αυτό υπάρχει η βασική έννοια του ταξιδιού, η οποία εκφράζει την ανάγκη φυγής από την πραγματικότητα, την υπέρβαση του κοινότοπου, την κατάργηση των κανόνων της λογικής.
2. Τα διάφορα μεταφορικά μέσα που παρουσιάζονται (σιδηρόδρομος, ιστιοφόρο, υποβρύχιο, αεροπλάνο, αυτοκίνητο, άλογο) αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο της υπερρεαλιστικής εικονοποιϊας, η οποία εμπνέεται από την αλματώδη εξέλιξή τους στις αρχές του 20ου αι. που οδήγησε στην επανάσταση των μεταφορών.
3. Η σύνδεση του πραγματικού με το φανταστικό (ο σιδηρόδρομος μας έφερε μια βόλτα γύρω από τη γη)
4. Οι παράδοξες εικόνες (το σπίτι πάνω στις γραμμές του σιδηρόδρομου)
5. Οι τυχαίοι συνδυασμοί λέξεων – πραγμάτων (τα λουλούδια σπρώχνουν το σιδηρόδρομο).
6. Τέλος, η έκφραση των βαθύτερων επιθυμιών:
α) της ανάγκης των παιδιών να δραπετεύσουν από το ασφυκτικό περιβάλλον του σχολείου
β) της επιθυμίας να γνωρίσουν τον κόσμο και να αποκτήσουν εμπειρίες
γ) της αισιοδοξίας, τόλμης και ομορφιάς της ηλικίας τους.
Γενικότερα, η επικράτηση της φαντασίας απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της λογικής και ενεργοποιεί τη γλώσσα, με στόχο την έκφραση των βαθύτερων επιθυμιών. Το ποίημα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης με κυριότερα: τον ελεύθερο στίχο, τον πεζολογικό τόνο, την έλλειψη ομοιόμορφων στιχουργικών ενοτήτων, πέρα από κάθε μορφικό περιορισμό της παραδοσιακής ποίησης, όπως τα σημεία στίξεως, το ποιητικό μέτρο, την ομοιοκαταληξία κλπ. Σε όλα τα ποιήματά του με θέμα το σχολείο, ο Πρεβέρ τo αντιμετωπίζει ως ένα θεσμό που σκοτώνει τη φαντασία, τον αυθορμητισμό, την ελευθερία της σκέψης του παιδιού, συμβάλλει στη δημιουργία και διατήρηση των ταξικών διακρίσεων και λειτουργεί με αυταρχικές και αντιδημοκρατικές μεθόδους. Από την άλλη, ο Πρεβέρ προβάλλει την επαφή με τη φύση και την κοινωνία σαν τον καλύτερο τρόπο διαπαιδαγώγησης και απόκτησης ουσιαστικών γνώσεων από το παιδί. Γι’ αυτόν, όπως και για όλους τους υπερρεαλιστές, το «ταξίδι» στον κόσμο είναι το μοναδικό μέσο εκπλήρωσης κάθε επιθυμίας.
Σημάδια αυτής της νεωτεριστικής γραφής ανιχνεύονται και στα κείμενα των σημερινών παιδιών που αυτοσχεδιάζουν πάνω στο πρώτο δίστιχο του Ζακ Πρεβερ
"Βγαίνοντας από το σχολείο μας
Συναντήσαμε ..." :
Υποθέστε ότι ταξιδεύετε και σεις με το φανταστικό σιδηρόδρομο. Αρχίζοντας από τη λέξη «συναντήσαμε», ας γράψει ο καθένας σας από πέντε στίχους με τα μέρη που επισκεφτήκατε, έτσι ώστε στο τέλος να έχετε φτιάξει το δικό σας ποίημα-φυγή από ό,τι σας καταπιέζει!
Τα παιδιά πειραματίζονται μεταγράφοντας το ποίημα του Ζακ Πρεβέρ "Βγαίνοντας από το σχολείο μας..."
σε ένα καλλιγράφημα ή σχηματογραφικό ποίημα.
Ξέρουμε ότι η εποχή μας θέλγεται όλο και περισσότερο από τις εικόνες, τα στατιστικά διαγράμματα, τις αφίσες… Η σχηματική ποίηση έχει άμεση σχέση μ` αυτές τις μεταβολές, με την επιβολή του ορατού και του αισθητού πάνω στο γραπτό και το νοητό.
"Σχηματικά ή σχηματογραφικά ή καλλιγραφήματα είναι τα ποιήματα που είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε οι στίχοι να σχηματίζουν μια γραφική παράσταση, μια συγκεκριμένη εικόνα".
Η μεγάλη διαφορά της σχηματικής ποίησης έγκειται στο ότι αξιοποιεί τη γλώσσα ως οπτικό κυρίως υλικό. Έτσι, το ορατό και το αναγνώσιμο καθορίζονται με νέους τρόπους. Τα γράμματα και οι λέξεις αποκτούν πολύσημο και παιγνιώδη χαρακτήρα. Η γλώσσα, δεν αφηγείται, δεν περιγράφει, το ποίημα δεν νοηματοδοτείται από τη γλώσσα αλλά τη χρησιμοποιεί ως οπτικό μέσο για να παραχθεί το νόημα. Η προσοχή μας επικεντρώνεται στην "οπτικότητα" του ποιήματος. Η ποίηση μετατρέπεται σε πρόσχημα, το μάτι καθυστερεί στα οπτικά στοιχεία απλώς "διατρέχοντας" το λεκτικό χώρο.
σε ένα καλλιγράφημα ή σχηματογραφικό ποίημα.
Ξέρουμε ότι η εποχή μας θέλγεται όλο και περισσότερο από τις εικόνες, τα στατιστικά διαγράμματα, τις αφίσες… Η σχηματική ποίηση έχει άμεση σχέση μ` αυτές τις μεταβολές, με την επιβολή του ορατού και του αισθητού πάνω στο γραπτό και το νοητό.
"Σχηματικά ή σχηματογραφικά ή καλλιγραφήματα είναι τα ποιήματα που είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε οι στίχοι να σχηματίζουν μια γραφική παράσταση, μια συγκεκριμένη εικόνα".
Η μεγάλη διαφορά της σχηματικής ποίησης έγκειται στο ότι αξιοποιεί τη γλώσσα ως οπτικό κυρίως υλικό. Έτσι, το ορατό και το αναγνώσιμο καθορίζονται με νέους τρόπους. Τα γράμματα και οι λέξεις αποκτούν πολύσημο και παιγνιώδη χαρακτήρα. Η γλώσσα, δεν αφηγείται, δεν περιγράφει, το ποίημα δεν νοηματοδοτείται από τη γλώσσα αλλά τη χρησιμοποιεί ως οπτικό μέσο για να παραχθεί το νόημα. Η προσοχή μας επικεντρώνεται στην "οπτικότητα" του ποιήματος. Η ποίηση μετατρέπεται σε πρόσχημα, το μάτι καθυστερεί στα οπτικά στοιχεία απλώς "διατρέχοντας" το λεκτικό χώρο.